مثانه بیش فعال یا Overactive bladder (OAB) شرایطی است که طی آن فرد احساس فوریت شدیدی در دفع ادرار دارد و حتی گاهی منجر به بی‌اختیاری در دفع ادرار می‌شود. متأسفانه از آن جایی که علائم تخلیه ادرار غیرقابل پیش‌بینی هستند، مثانه بیش فعال در کارهای روزمره فرد اخلال ایجاد کرده و در مواردی باعث افسردگی و ناراحتی زیادی می‌شود؛ اما خوشبختانه درمان‌هایی برای برطرف کردن این مشکل و پیشگیری از بی‌اختیاری ادرار وجود دارد.
در ابتدا لازم به ذکر است که مثانه بیش‌فعال، تنها دلیل بی‌اختیاری در دفع ادرار نیست. گاهی ممکن است حتی به دلیل خنده و قهقهه زدن یا نگه‌داشتن طولانی‌مدت ادرار، ناخودآگاه مقداری ادرار دفع شود. مثانه بیش‌فعال عموما با علائمی شناسایی می شود که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود.
از آنجایی که علائم در افراد مختلف متفاوت است، تشخیص مثانه بیش فعال بدون کمک پزشک می‌تواند بسیار سخت باشد. لذا در صورت بروز هرگونه علائم توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید و برای درمان از او کمک بخواهید.
درمان مثانه بیش فعال به روش های زیادی انجام می‌شود که در این بخش قصد داریم به معرفی انواع آن بپردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.
ورزش‌هایی برای تقویت این عضلات وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم. با انجام این تمرینات می‌توانید تا حدود زیادی جلوی دفع ناخواسته ادرار، تکرر ادرار و شب‌ادراری را بگیرید.
این داروها به دو منظور استفاده می‌شوند؛ یکی کاهش علائم و دومی کاهش دوره‌های دفع و بی‌اختیاری. ازجمله این داروها می‌توان به تولترودین، تروسپیوم و میربگورن اشاره کرد. البته ناگفته نماند مثل هر داروی دیگری، این داروها هم مانند بسیاری از داروها بدون تاثیرات جانبی نیستند و خشکی چشم و دهان و یبوست از عوارض آن‌ها است.
تزریق مقادیر کم بوتاکس، عضلات مثانه را فلج می‌کند. این باعث می‌شود که از شدت انقباض عضلات و تخلیه‌ی زود به زود مثانه پیشگیری شود اما باید دقت کرد که تأثیر بوتاکس 6 تا 8 ماه ماندگار است و پس از آن دوباره باید تزریق شود.
در این روش، با کنترل تحریکات عصبی به وسیله جریان الکتریسیته و دادن شوک به نورون‌ها (سلول‌های عصبی)، از تخلیه‌ی مکرر مثانه پیشگیری می‌شود. گرچه تاثیر این روش هنوز جای سؤال دارد و در مطالعات مختلف مورد آزمایش انجام می‌گیرد؛ اما تحقیقات نشان می‌دهند برای درمان مثانه بیش فعال روش مؤثری است.
در صورتی که سایر روش‌ها مؤثر واقع نشوند، ممکن است برای افزایش حجم مثانه، جراحی ضروری باشد.
به طور کلی وقتی کلیه‌ها ادرار را تولید کردند، آن را به مثانه می‌فرستند و پس از پر شدن مثانه و کشیده شدن عضلات آن، سلول‌های حساس به کشیدگی پیامی را به مغز می‌فرستند سپس مغز فرمان تخلیه‌ی مثانه را از طریق اعصاب به مثانه ارسال می‌کند و در طی آن عضلات مثانه منقبض و عضلات لگن شل می‌شوند و به دنبال آن ادرار تخلیه می‌شود. وقتی مثانه بیش فعال باشد، عضلات آن پیوسته منقبض هستند که باعث می‌شود هنگام کاملا پر نبودن مثانه نیز، فرد احساس کند حجم زیادی از ادرار در مثانه‌اش انباشته شده است. شرایط مختلفی می‌توانند منجر به پرکاری مثانه شوند که در زیر به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌شود.
دلیل اصلی این بیماری ناشناخته است اما با بالا رفتن سن احتمال آن بیشتر می‌شود. حتما این را هم در نظر داشته باشید که مثانه بیش فعال و بی‌اختیاری ادرار در دوران سالمندی طبیعی نیست و برای درمان آن حتماً باید به پزشک مراجعه شود. از آنجایی که کارکرد صحیح مثانه تا حدود زیادی به سلامت مجاری ادراری بستگی دارد، بروز مشکل در کارکرد مثانه اغلب خبر از بیماری‌های دیگر سیستم ادرار می‌دهد.
پزشکان متخصص مجاری ادراری برای تشخیص این بیماری آزمایشاتی انجام می‌دهند که ازجمله آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد.
نمونه ادرار
نمونه ادرار پس از جمع‌آوری شدن، ازنظر وجود خون و عفونت بررسی می‌شود.
معاینات فیزیکی
این معاینات برای تشخیص درد شکم، مثانه و کلیه‌ها یا بررسی اندازه‌ی پروستات صورت می‌گیرد.
عکس برداری مثانه
برای بررسی میزان ادراری که پس از دستشویی رفتن در مثانه باقی مانده است، از این آزمایش استفاده می‌شود.
آزمایش اورودینامیک
برای بررسی توانایی مثانه در ذخیره و نگه داشتن ادرار از این آزمایش استفاده می‌شود.
سیستوسکوپی (مشاهده داخل مثانه)
در این روش، یک دوربین کوچک (سیستوسکوپ) وارد مثانه می‌شود تا مشکلاتی اعم از انواع سنگ یا تومورهای سرطانی از نزدیک مشاهده شود. همچنین امکان نمونه برداری با استفاده از این دستگاه نیز امکان پذیر است.
البته ممکن است متخصص اورولوژیست برای رد بیماری‌های دیگر یا تائید تشخیص آزمایشات دیگری هم انجام دهد که در این بخش به آن‌ها اشاره نشده است. در هر صورت مراجعه به متخصص برای درمان بیماری بهترین گزینه است.
شیوع این بیماری در زنان بیشتر است اما درصدی از مردان هم به آن مبتلا می‌شوند که گاهی از مراجعه به پزشک خودداری می‌کنند. در بیشتر موارد مثانه بیش فعال در مردان به دلیل بزرگی پروستات رخ می‌دهد. تورم غده پروستات و انسداد مسیر ادراری، باعث نشت مقادیر ناچیز ادرار و بی‌اختیاری در هنگام دفع آن می‌شود. با افزایش سن، در بیشتر موارد پروستات هم بزرگ شده و به دنبال آن احتمال بی‌اختیاری ادرار نیز بالاتر می‌رود.
تقریباً ۴۰ درصد خانم‌ها دوره‌های بیش فعالی مثانه را تجربه می‌کنند و این در حالی است که این رقم در مردان 30 درصد است. متأسفانه با افزایش سن و پس از یائسگی به دلیل کاهش میزان استروژن، احتمال بروز بیش فعالی مثانه هم بیشتر می‌شود. از این رو تمرینات تقویت عضلات لگن در خانم‌ها بسیار توصیه می‌شود.
این عارضه در دوران کودکی بسیار شایع بوده و در بیشتر موارد با تکامل سیستم عصبی و ادراری کم‌کم از بین می‌رود. کودکی که پس از تخلیه ادرار هنوز احساس دفع می‌کند، به احتمال زیاد نمی‌تواند جریان ادرارش را کنترل کند. در صورتی که کودکی به‌رغم بالا رفتن سن هنوز در کنترل مثانه‌اش ناتوان است باید به پزشک کودکان مراجعه کند زیرا ممکن است این عارضه به دلایلی که در زیر به آن‌ها اشاره می کنیم، بروز پیدا کنند.
در مواردی که تمامی راه‌های درمانی با شکست مواجه شده باشند، جراحی آخرین راه در نظر گرفته می‌شود.
تحریک عصب ساکرال (خاجی)
بی‌اختیاری ادرار و احساس پری مثانه پس از دفع، به دلیل تحریکات عصبی نا‌به‌جا است. در صورتی که این تحریکات توسط جریان الکتریسیته سرکوب شوند، این حس پری از بین می‌رود. برای انجام تحریک، جراح دو الکترود در زیر پوست باسن یا قسمت پایین شکم قرار داده و با دادن شوک الکتریکی ضعیف، اقدام به تنظیم میزان و شدت تحریکات عصبی می‌کند.
طی این روش، پزشک مسیر ادرار را تغییر می‌دهد بدین صورت که ادرار بدون اینکه وارد مثانه شود، با استفاده از یک برش در ناحیه شکم وارد یک کیسه ادرار می‌شود.
در صورتی که اندازه مثانه فردی کوچک‌تر از حالت عادی باشد، طی این روش سعی می‌شود اندازه مثانه کمی بزرگ‌تر شود تا بتواند مقدار ادرار بیشتری را در خود نگه دارد.
در این روش همانند روش تغییر مجاری ادراری، پس از انتقال ادرار به کیسه خارجی، مثانه نیز برداشته می‌شود.
این جراحی‌ها، بسیار مؤثر هستند اما ممکن است مشکلاتی را هم به دنبال داشته باشند که فرد لازم است با آن‌ها سازگاری داشته باشد.
رژیم غذای به نوبه‌ی خود در بسیاری از مشکلات جسمی دخیل است به همان صورت که داشتن رژیم غذایی سالم به سلامتی انسان بسیار کمک می‌کند. در صورتی که مثانه‌تان پرکار است باید از غذاهایی که باعث تحریک بیشتر مثانه می‌شوند دوری کنید. در نظر داشته باشید موادی که تکرر ادرار شما را تشدید می‌کنند ممکن است برای بقیه چنین تأثیری نداشته باشند پس بهتر است نگاهی به لیست زیر بیندازید و مواردی که به آن‌ها حساسیت دارید را به خاطر بسپارید.
• نوشیدن نوشیدنی‌های گازدار باعث تحریک، دفع ادرار و انقباض عضلات مثانه می‌شوند.
• نوشیدن بیش از اندازه مایعات. نوشیدن آب کافی برای بدن لازم است اما اگر بیش از اندازه بنوشید، جز دستشویی رفتن بیشتر هیچ نتیجه و منفعت دیگری ندارد.
• نوشیدن قبل از خواب؛ اگر 2 تا 3 ساعت قبل از خواب مایعات بنوشید یا میوه‌های آبدار مثل هندوانه بخورید، شاید لازم باشد چندین بار از خواب ناز بیدار شده و دستشویی بروید!
• حساسیت به گلوتن؛ اگر به گلوتن (پروتئین موجود در نان، پاستا و …) حساسیت دارید، بهتر است بدانید گلوتن علائم تکرر ادرار را تشدید می‌کند.
• کافئین؛ این ماده در همه افراد باعث تحریک مثانه می‌شود اما تأثیر آن برای افرادی که به آن حساسیت دارند شدیدتر است پس تا حد توان باید از مصرف نوشابه، قهوه، شکلات، بستنی و بعضی از داروها خودداری کنید.
• ن غذاهای محرک؛ بعضی از مواد غذایی و میوه‌ها مثل مرکبات، گوجه‌فرنگی، غذاهای تند، شیرین‌کننده‌ها و طعم‌دهنده‌های مصنوعی و نوشیدنی‌های الکلی علائم بیش فعالی مثانه را تشدید می‌کنند.
این درمان‌ها شامل تمرینات بدنی، تغییر سبک زندگی، درمان‌های فیزیکی، انواع داروهای گیاهی و مکمل‌ها است.
بعضی از ویتامین‌ها و مواد گیاهی درمان بسیار مؤثری برای مثانه پرکار هستند؛ یکی از موارد قارچ گانودرماست.
بعضی از داروها هم مثل قرص‌های ال-آرژنین و منیزیم، در صورتی که برای درمان بی‌اختیاری ادرار یا مثانه بیش فعال استفاده شوند، بسیار مؤثر عمل می‌کنند. دقت داشته باشید که قبل از مصرف این داروها، حتماً با پزشکتان مشورت کنید چراکه هر دارویی عوارض خاص خود را داشته و علاوه بر این قرص باید با توجه به شرایط فرد مصرف شود.
شاید بارها از طب سوزنی شنیده باشید. نقاطی که با این سوزن‌ها تحت درمان قرار می‌گیرند، محل عبور انرژی هستند و در موارد مثانه پرکار، تعدیل میزان انرژی تأثیر بسیار مثبتی در درمان دارد. نکته جالب این است که چندین مطالعه در این زمینه صورت گرفته و همه‌ی آن‌ها تأثیر طب سوزنی در درمان بیش فعالی مثانه را تائید می‌کنند.
همان‌طور که قبلاً گفتیم، عصب‌ها با تحریک عضلات مثانه باعث پرکاری مثانه می‌شوند. روغن‌های گیاهی تا حدود زیادی این عصب‌ها را تسکین بخشیده و علائم پرکاری مثانه را کاهش می‌دهند. ازجمله این روغن‌ها می‌توان به روغن اسطخودوس، روغن مریم‌گلی و روغن دانه کدوتنبل اشاره کرد.
درمان هومئوپاتی بر این اساس است که به‌جای رفع علائم، باید مشکلات و بیماری‌ها را از اساس و ریشه و درمان کنید. مثلاً اگر غذایی می‌خورید که باعث تحریک مثانه می‌شود، بهتر است از آن دوری کنید یا مثلاً با تمرین، سعی کنید طول زمان بین دستشویی رفتن‌ها را بیشتر کرده و مثانه‌تان را عادت دهید مقدار ادرار بیشتری را در خود نگه دارد.
عضلات اطراف مجاری ادراری، وظیفه نگه داشتن ادرار را دارند و از تخلیه ناخواسته آن پیشگیری می‌کنند. در صورتی که این عضلات قدرت کافی را داشته باشند، نگه‌داشتن ادرار راحت‌تر خواهد بود.
این تمرینات که به آن‌ها ورزش “کگل” هم گفته می‌شود، باعث تقویت عضلات داخل و اطراف لگن می‌شوند و شروع و توقف ادرار را راحت‌تر می‌کنند. برای انجام این حرکت، در حین تخلیه ادرار، جریان ادرار را نگه‌داشته و دوباره شروع به دفع ادرار کنید. در هر بار تخلیه ادرار چند با این حرکت را تکرار کنید. می‌توانید حتی وقتی دستشویی نیستید هم این حرکت را تمرین کنید.
نحوه انجام این تمرین بدین شکل است که باید ادرار را مدت‌زمان طولانی‌تری نگه دارید تا مثانه‌تان عادت کند میزان ادرار بیشتری را در خود نگه دارد؛ مثلاً در ابتدا می‌توانید 3 دقیقه پس از اینکه احساس دفع پیدا کردید دستشویی بروید و کم‌کم این زمان را بیشتر کنید. این تمرین به تعدیل تحریکات عصبی کمک کرده و به‌مرور زمان، علائم بیش فعالی مثانه را از بین می‌برد.
شب ادراری (نوکتوریا). گاهی ممکن است بیش‌فعالی یا پرکاری مثانه با ناکچوریا اشتباه گرفته شود. اگر بیش از یک‌بار در شب از خواب بیدار شده و دستشویی بروید، یا به دلیل ناکچوریاست یا مثانه بیش فعالی دارید. وجه تمایز این دو این است که مثانه بیش فعال در طول روز هم مکرراً شما را به دستشویی می‌کشاند در صورتی که ناکچوریا فقط در شب رخ می‌دهد. ناگفته نماند که در بیش فعالی مثانه، دمدم¬های به خواب رفتن احساس پری در مثانه را ایجاد می‌کند اما ناکچوریا از خواب بیدارتان می‌کند.
بوتاکس بیشتر به‌عنوان درمانی برای چین‌وچروک صورت شناخته می‌شود، اما جالب است بدانید تأثیر شگرفی در درمان بیش فعالی مثانه دارد. داروهایی که برای درمان این بیماری استفاده می‌شود، در جهت تسکین اعصاب و شل کردن عضلات مثانه هستند؛ اما اگر این داروها اثر نکردند، می‌توان از بوتاکس برای تسکین علائم و شل کردن عضلات مثانه استفاده کرد. تأثیر بوتاکس 6 تا 8 ماه ماندگار خواهد بود و پس از آن ممکن است یک سری دیگر هم تزریق صورت گیرد. بوتاکس عوارض مختصری دارد که بهتر است قبل از تزریق در مورد آن‌ها از پزشکتان بپرسید.
پرکاری مثانه گاهی می‌تواند بسیار سخت باشد، اما با داروها و تغییر سبک زندگی، به‌راحتی قابل‌درمان و تسکین است. مهم‌ترین مسئله این است که اگر مثانه‌تان بیش فعال است، نسبت به آن بی‌توجه نباشید و به پزشک مراجعه کنید. خوشبختانه تحقیقات زیادی هم‌اکنون در حال انجام بوده و راه‌های درمانی بسیاری در حال بررسی هستند تا هر فرد بتواند روش مناسب خودش را انتخاب کند.
برگرفته از kabanmag
تمامی حقوق این سایت متعلق به درمانگاه تخصصی پوست و مو کوروش می باشد . Copyright © 2018
